Op 27 oktober 2019 is het na 7 jaar werken zover: het boek ‘Gezagsgetrouwe Vredelievende Belastingbetalende Medeburgers over de Arnhemse Joodse familie De Bruin wordt gepresenteerd in de synagoge van de Gelderse hoofdstad. Een dubbele terugkeer vindt plaats. Het boek begint op een kleine Joodse begraafplaats aan de Utrechtseweg bij een grafsteen uit 1827 en eindigt op diezelfde plek tijdens de Slag om Arnhem in 1944. Nathans vader Levy was in 1765 een van de stichters van de Joodse gemeente van Arnhem en in 2019 komen velen van zijn nakomelingen samen in de sjoel. Zij komen uit heel Nederland, maar ook uit Israël en Parijs. Maar het is meer dan dat: zij komen thuis.

De voorzitter van het bestuur van de ‘Nederlands Israëlietische Hoofdsynagoge heet allen welkom. Hij verhaalt kort de geschiedenis van de Joden in Arnhem. Daniel van den Bos vertelt hoe hij ertoe kwam in 2012 om onderzoek te doen naar deze familie en wat en wie hij allemaal tegenkwam. En hij noemt de doelen die hij wil bereiken met dit boek.

Deze kroniek houdt de samenleving van nu een spiegel voor: hoe is het de Joden in Nederland vergaan gedurende de afgelopen drie eeuwen en wat leren wij daarvan voor de integratie van de huidige nieuwkomers?

Meer nog wil de schrijver de verhalen van de vorige generaties te boek stellen en aan de familie teruggeven. Zo krijgen mensen van het voorgeslacht een naam en een gezicht. Als ‘bijvangst’ ziet hij met vreugde en dankbaarheid, dat leden van de familie elkaar (opnieuw) leren kennen.

Twee nakomelingen van Nathan de Bruin vertellen wat dit boek voor hen betekent. Het gaat om de grote waarde van familie, zeker na de Holocaust. Om het verdriet en de angst te erkennen van de overlevenden en de tweede en derde generatie na hen. Maar ook om een stimulans te zijn voor de dankbaarheid, de vitaliteit en het vertrouwen om te leven.

Het ontroerendste ogenblik breekt aan als Nadia David haar cello laat zingen op de piano begeleid door haar echtgenoot Joan Berkhemer. Zij spelen het Kol Nidrei van Max Bruch ook ter nagedachtenis van Joans achterneef Andries de Swarte en zijn vrouw Marianne de Leeuwe, twee musici in de voorloper van het Gelders Orkest voor de oorlog. Zij werden samen met hun kinderen vermoord in Sobibor in 1943. Het wordt doodstil in de sjoel. Ogen staan vol tranen. De muziek dringt door tot in ieders ziel.

Na de uitreiking van het eerste tot en met het vierde exemplaar van het boek breekt de tijd aan om elkaar te ontmoeten bij heerlijke sushi bereid door nazaat Zvi Heyman uit Israël. De schrijver signeert, eet sushi, drinkt een glas wijn en geniet het meest van het zien van alle ontmoetingen. Wat geeft het leven meer zin dan het bij elkaar brengen van mensen?